Eén jaar edusources: een terugblik

Begin 2021 is het platform edusources vanuit SURF gelanceerd. Dit platform ondersteunt het maken, delen en hergebruiken van (semi-) open leermaterialen.
De zone Naar digitale (open) leermaterialen werkt samen met SURF aan de doorontwikkeling van het platform. Om inzicht te krijgen in de eerste ervaringen met edusources, maar ook wat binnen instellingen gebeurt om delen en hergebruiken van leermaterialen te stimuleren, is in het najaar van 2021 een onderzoek uitgevoerd door Ben Janssen (OpenEd Consult/ResearchNed) en Wouter van Casteren (ResearchNed). De onderzoeksvragen waarmee ze aan de slag zijn gegaan luidden:

1. In welke mate worden leermaterialen via edusources gedeeld en hergebruikt, wat zijn de intenties van de gebruikers en welke trends zijn hierbij zichtbaar?
2. In welke mate heeft het platform docenten gestimuleerd tot het delen en hergebruiken van digitale (open) leermaterialen?

Wat zijn de ervaringen?

De geïnterviewden hadden wisselende  ervaringen met edusources of soortgelijke platformen. Een aantal bevindingen op een rij:

• Eenderde heeft een redelijk tot goed beeld van wat edusources is en wat het biedt.
• Alle geïnterviewden zien de waarde van een dergelijk platform  voor het stimuleren en normaliseren van delen en hergebruiken van open leermaterialen. Daarentegen twijfelen ze of een dergelijk platform voldoende is om dit op grote schaal te laten gebeuren.
• Uit het onderzoek blijkt dat het gebruik en delen van open leermaterialen varieert tussen instellingen. Er zijn zeker pionieers op dit gebied, maar op nationaal niveau gebeurt het nog maar mondjesmaat. De intenties zijn er wel bij zowel docenten als instellingen. Bij zeven van de zeventien instellingen is het beleid voor het delen en hergebruiken van leermaterialen via een platform zichtbaar of in ontwikkeling.

In de meeste instellingen is het aanjagen van ontwikkelingen het werk van enthousiaste teams en eenlingen of is het onderdeel van een project.

Wat zijn de uitdagingen?

Drempels voor verdere groei in delen en hergebruiken die uit de interviews naar voren kwamen zijn: ontbreken van benodigde kennis en vaardigheden bij docenten, gebrek aan tijd en de kwaliteit van gedeelde leermaterialen. Eén van de belangrijkste uitdagingen is duidelijke afspraken maken over de kwaliteit en borging. Het inzichtelijk maken op het platform van het aantal downloads en ervaringen van gebruikers is een belangrijke wens. Vakcommunity’s zijn hierbij van groot belang. Daarnaast worden als drempels voor verdere groei in delen en hergebruiken genoemd: geen erkenning en waardering van inzet, meerwaarde van open leermaterialen is onbekend en geen inbedding in de instellingscultuur. Deze bevindingen zijn in lijn met eerdere studies (Baas et al, 2019; Schophuizen et al, 2017; Schuwer & Janssen, 2018).

Wat kan beter?

Voor de verbetering van edusources is een aantal specifieke suggesties genoemd:

• Het aanbod is nu nog te klein en zoekresultaten leveren (te) weinig op of zijn niet relevant
• Het uploaden van leermaterialen is nu te omslachtig en moet eenvoudiger worden.
• Ontwikkel een zoekfunctie zodat het vinden van het juiste materiaal gemakkelijker wordt. Hierbij moet ook geavanceerd zoeken binnen deelverzamelingen mogelijk zijn.
• Verder zou het platform uitgebreide metadatering moeten ondersteunen zodat gebruikers snel het nut en de inpasbaarheid van leermaterialen kunnen zien.

Een op de zes geïnterviewden noemde ook positieve elementen zoals: ‘ziet er goed uit’, ‘gebruiksvriendelijk’, ‘is al sterk verbeterd’.

Wensen voor edusources zijn samen te vatten als de wens voor één landelijk, goed gevuld platform, dat gekoppeld is aan andere repository’s. Het doel is niet om alle benodigde functionaliteiten in één platform onder te brengen. Dit kan ook in een netwerk van platformfunctionaliteiten.

We verwachten dat het gebruik van edusources de komende periode zal groeien, voornamelijk voor kleinschalige projecten. Bijna alle geïnterviewden vinden erkenning en waardering een voorwaarde voor het delen van leermaterialen. Maar ook het ondersteunen en informeren van docenten over de mogelijkheden en hier tijd voor vrij maken is een belangrijke voorwaarde.

Hoe gaan we verder?

Activiteiten die momenteel in de zone worden uitgevoerd, dragen bij aan de oplossing van een aantal van de genoemde uitdagingen.  

• Er wordt gewerkt aan het vormgeven en inrichten van een landelijk ondersteuningsloket. Een community te zijn waar ondersteuning te vinden is, niet alleen voor gebruiken van open leermaterialen, maar ook van niet-open digitale leermaterialen.
• In een contentadviesraad wordt, samen met vakcommunity’s, gewerkt aan vindbaar maken op edusources van open leermaterialen uit andere (veelal buitenlandse) collecties. Hierdoor wordt het aanbod aan leermaterialen sterk uitgebreid.
• Tenslotte doen hoger onderwijs instellingen ervaringen op met inzetten van edusources in hun eigen context. Hierdoor zal de bekendheid met edusources, maar ook het bewustzijn van wat open leermaterialen kunnen betekenen groeien.

Deze activiteiten zullen op de langere termijn bijdragen aan realisatie van de ambities zoals verwoord in de Verklaring nationale aanpak digitale en open leermaterialen. In die Verklaring hebben de Vereniging Hogescholen, Universiteiten van Nederland en SURF de ambitie uitgesproken om in de komende jaren als instelling zelf én in gezamenlijkheid, regie te voeren op het maken, delen, hergebruiken en inkopen van digitale en open leermaterialen en de daarbij behorende of af te leiden data.

Aanpak

Dataverzameling gebeurde via een survey, semi-gestructureerde interviews en deskresearch naar eerdere studies die delen en hergebruik van open leermaterialen in het publiek bekostigde hoger onderwijs in Nederland hebben onderzocht. Er zijn totaal 34 personen geïnterviewd, verdeeld over 9 wo-instellingen, 8 hbo-instellingen en 2 samenwerkingsverbanden in het hbo. Hun rollen waren: docenten, project- en programmanagers, informatiedeskundigen, mediatheekmedewerkers en onderwijsondersteuners. Aangezien de response op de survey erg laag was zijn de bevindingen vooral gebaseerd op de interviews. De studies die in de deskresearch zijn meegenomen zijn gebruikt om te bepalen of de bevindingen overeenkomen met die studies.

Referenties

Baas, M., Admiraal, W., & Van den Berg, E. (2019). Teachers’ Adoption of Open Educational Resources in Higher Education. Journal of Interactive Media in Education, 2019(1): 9, pp. 1-11. DOI: http://doi.org/10.5334/jime.510

Schophuizen, M., Kreijns, K., Stoyanov, S., & Kalz, M. (2017). Eliciting the challenges and opportunities organizations face when delivering open online education: A group-concept mapping study. The Internet and Higher Education, 36, 1. https://doi.org/10.1016/j.iheduc.2017.08.002

Schuwer, R., & Janssen, B. (2018). Adoption of sharing and reuse of open resources by educators in higher education institutions in The Netherlands: A qualitative research of practices, motives, and conditions. The International Review of Research in Open and Distributed Learning, 19(3). https://doi.org/10.19173/irrodl.v19i3.3390

Foto door Fran via Unsplash